Việt Nam là một quốc gia có khí hậu nhiệt đới gió mùa đặc trưng, rất thuận lợi cho sự phát triển của nhiều loài động vật, trong đó có loài kiến. Kiến không chỉ là những sinh vật nhỏ bé, mà còn có vai trò quan trọng trong hệ sinh thái, từ việc tiêu thụ côn trùng, phân hủy chất hữu cơ cho đến việc duy trì sự cân bằng sinh học. Hãy cùng khám phá top 7 loài kiến thường gặp tại Việt Nam, những loài có sự hiện diện nổi bật trong đời sống của chúng ta.
1. Kiến vàng (Oecophylla smaragdina)
Kiến vàng là một trong những loài kiến phổ biến nhất tại Việt Nam, đặc biệt ở các vùng miền nhiệt đới. Loài kiến này có màu vàng đặc trưng và thường xây dựng tổ trong các tán cây. Chúng nổi bật với khả năng phối hợp và làm việc nhóm tuyệt vời, có thể tạo thành những tổ lớn với hàng nghìn cá thể. Kiến vàng không chỉ nổi bật về mặt sinh học mà còn được con người khai thác trong việc sản xuất thuốc hoặc làm thực phẩm trong một số vùng miền.
2. Kiến đen (Camponotus spp.)
Kiến đen là loài kiến dễ nhận diện với màu đen bóng và thân hình khá lớn. Chúng thường sinh sống trong các khu rừng, vườn cây hoặc các khu vực có nhiều thực phẩm để kiếm ăn. Kiến đen có vai trò quan trọng trong việc giúp phân hủy các vật chất hữu cơ và bảo vệ cây cối khỏi các loại sâu bệnh. Tuy nhiên, loài này đôi khi cũng được coi là mối nguy hiểm cho cây trồng nếu chúng xây tổ trong gốc cây hoặc gốc rễ.
3. Kiến lửa (Solenopsis invicta)
Kiến lửa là một trong những loài kiến có tính cách hiếu chiến nhất. Chúng thường có màu đỏ hoặc nâu, và khả năng tấn công kẻ thù rất nhanh chóng và mạnh mẽ. Kiến lửa thường tấn công theo nhóm, với khả năng sử dụng nọc độc để bảo vệ tổ và lãnh thổ của mình. Mặc dù chúng có thể gây ra nhiều rắc rối, nhưng cũng có những nghiên cứu cho rằng chúng giúp kiểm soát sự phát triển của các loài côn trùng khác.
4. Kiến gió (Odontomachus spp.)
Kiến gió, hay còn gọi là kiến kẹp, là loài kiến có cặp hàm rất lớn và mạnh mẽ. Những chiếc hàm này giúp chúng bắt và tiêu diệt các con mồi lớn hơn. Kiến gió sinh sống chủ yếu trong các khu vực rừng nhiệt đới, và có thể xây dựng tổ dưới đất hoặc trong các khe đá. Chúng là loài kiến săn mồi, thường ăn các loài côn trùng khác, giúp kiểm soát số lượng côn trùng trong tự nhiên.
5. Kiến mối (Atta spp.)
Kiến mối là loài kiến có hành vi sinh sống rất đặc biệt. Chúng không chỉ xây tổ dưới mặt đất mà còn tiến hành "canh tác" nấm để làm thức ăn cho cả đàn. Kiến mối có thể cắt nhỏ lá cây và mang về tổ để nuôi nấm, một hành động đặc biệt thể hiện sự khéo léo trong việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên. Chúng thường gặp trong các khu rừng nhiệt đới và có thể gây hại cho cây trồng nếu số lượng quá lớn.
6. Kiến mỡ (Dolichoderus spp.)
Kiến mỡ có thân hình nhỏ nhắn, màu sắc sáng và sống thành đàn rất lớn. Chúng được gọi là kiến mỡ vì có thể tiết ra một loại chất lỏng ngọt để thu hút các loài côn trùng khác. Kiến mỡ thường sống trong các khu vườn, đặc biệt là nơi có nhiều cây ăn quả, và chúng giúp làm giảm số lượng các loại côn trùng phá hoại cây trồng.
7. Kiến thợ (Pheidole spp.)
Kiến thợ là một nhóm kiến có tính xã hội rất cao, với tổ chức phân cấp rõ ràng trong xã hội. Chúng có thể phân biệt giữa các thành viên trong tổ: một số con chuyên đi kiếm ăn, trong khi những con khác chăm sóc tổ và bảo vệ. Kiến thợ có kích thước nhỏ, nhưng lại rất đông đảo, giúp duy trì hoạt động của tổ một cách hiệu quả. Chúng thường xuất hiện trong các khu rừng, vườn cây hoặc ngay cả trong các khu vực đô thị.
Tầm quan trọng của kiến đối với hệ sinh thái
Mặc dù những loài kiến này đôi khi có thể gây phiền toái, nhưng chúng thực sự đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng sinh thái. Kiến giúp phân hủy chất hữu cơ, làm giàu đất, tiêu diệt sâu bệnh và thậm chí là giúp phát tán hạt giống của một số loài cây. Ngoài ra, chúng còn là nguồn thức ăn cho nhiều loài động vật khác, tạo nên một vòng tròn sinh thái tự nhiên.
